جلوه های ویژه در چاپ

در صنعت چاپ امروز، جلوه های ویژه خلاقانه، که خود از پیشرفت های بی نظیر در صنعت مرکب و تونر پدید آمده، موجب تحقق رویاهای طراحان و مشتریان می شود. ترکیب مرکب های خاص مانند انواع صدفی، فلورسنت و متالیک، در کنار پیشرفت تکنیک ها و ابزارهای چاپ، اکسیری ساخته که علاوه بر تاثیر متفاوت و خاص بر مشتری، ارزش افزوده کار را نیز بالا می برد. ما در اینجا به معرفی بعضی از مهمترین انواع آنها می پردازیم.

امباسینگ /دی امباسینگ

امباسینگ و دی امباسینگ، دو فرآیند عملیات تکمیلی جدا هستند که در نتیجه متفاوت به جا می گذارند. در هر دو فرآیند، از یک پلیت فلزی و یک کلیشه چاپ استفاده میشود. پلیت بر روی ماشین چاپ سوار می شود و کاغذ بین کلیشه و پلیت قرار می گیرد. در طی عملیات امباسینگ، کاغذ جلوه برجسته پیدا می کند و در دی امباسینگ، الگوی روی کاغذ فرورفته می شود. هنگام انجام عملیات امباسینگ دی امباسینگ باید به چند نکته توجه کرد؛ اول آنکه یادمان باشد که این کار، یک عملیات مکانیکی است که باعث تغییر شکل خود کاغذ می شود، بنابراین تغییراتی در طراحی اولیه نیز اتفاق می افتد. در ضمن، هنگام کار با متن فاصله بین حروف باید بیشتر باشد، زیرا در هنگام انجام عملیات امباسینگ / دی امباسینگ، فاصله حروف کمتر می شود و ممکن است با هم برخورد کرده و کار را خراب کند. امباسینگ، المان های موجود در طراحی را کوچک تر کرده و شارپ بودن متن را نیز پایین می آورد.

ورنی کاری موضعی

ورنی کاری موضعی نوع دیگری از جلوه های بصری است که در انواع براق، مات و ابریشمی وجود دارند. ورنی های یووی به صورت موضعی یا از روی الگو به روی کار اعمال می شوند. این کار در چاپ سنتی سابقه طولانی تری دارد ولی نوع دیجیتال آن مزایایی مثل تنوع بیشتر، امکان کار در حجم های پایین و در ابعاد بسیار بزرگتر را فراهم می آورد. در این روش، کلیشه مجزا روی سطح چاپ شده قرار می گیرد چاپ را مشخص و برجسته تر می کند. این لایه برجسته باعث می شود حالت سایه روشن و براق روی سطح دیده شود. این کار به چاپ جذابیت خاصی می دهد. برای مثال می توان قسمت هایی از چاپ از برند تجاری محصولات، لوگوی شرکت، عکس، نام شرکت و مدیریت را از سایر قسمت ها برجسته تر کرد. این کار تاثیر تبلیغات را دو چندان خواهد کرد.

سیلک لمینیتینگ

سیلک لمینیتینگ، ظاهری نرم و ابریشمین به کار می دهد که علاوه بر زیبایی چشم نواز، ضد آب و ضد لکه نیز هست. این افکت ویژه چاپی معمولا تمام رنگ کار شده و رنگ های بسیار زنده و چشم نوازی تولید می کند. لمینیت ها موادی خمیری یا مایع هستند که بعد از اعمال بر روی کار، فیلم نازک و نرمی بر روی سطح کار ایجاد میکنند. لمینیت ها می توانند گلاسه، مات و حتی بافت دار باشند که به سلیقه مشتری بر روی کار اعمال میشوند.

وارنیش

وارنیش ها، پوشش های مایعی هستند که بر روی سطح کار زده می شوند و به آن ظاهری براق یا مات می بخشند. مهمترین هدف از زدن وارنیش بر روی کار، جلوگیری از خراب شدن چاپ، لکه شدن آن و نشستن گرد و غبار بر روی آن است. بعضی از وارنیش ها مقاومت کاغذ در مقابل پاره شدن و چروک شدن را نیز بالا می برند.

وارنیش ها انواع مختلفی دارند: وارنیش های گلاسه، سطح کار را براق می کنند و از آنجایی که به جای عبور نور، آن را بازتاب می دهند، سطح کار درخشنده تر می شود.

وارنیش های مات، سطح کار را نرم و مات نگه می دارد. وارنیش های ابریشمین، ظاهری نه خیلی مات ونه خیلی براق، بلکه حد وسطی میان این دو به دست می دهد.

وارنیش های یووی، پایداری و استحکام کاغذ را بیشتر می کند. در یووی موضعی نیز، قسمت هایی از طراحی انتخاب می شود و ورنی یووی می خورد. این کار بیشتر بر روی لوگوها و آرم برندها استفاده می شود. وارنیش ها در دو نوع گرم و سرد وجود دارند: در نوع وارنی گرم، محصول چاپی را به شیوه سیلک اسکرین پوشش می دهند. از این شیوه برای پوشش روی جلد کتاب، جلد پس از چاپ کاتالوگ، جلد پس از چاپ بروشور، جعبه های بسته بندی مانند دستمال کاغذی و … استفاده می شود.

شیوه کار به این صورت است که از مناطقی از سطح چاپی که قرار است ورنی زده شود فیلم گرفته و عملیات انتقال آن به سطح چاپی مانند تمامی چاپ های دیگر انجام می شود با این تفاوت که به جای استفاده از مرکب از مواد شفاف و بی رنگی به نام ورنی استفاده می کنند. در این روش برای اینکه در یک مختصات خاص از بسته بندی بخواهیم ورنی بزنیم یک پلیت جداگانه تهیه کرده و مانند یک رنگ تفکیکی چاپ عمل می کنیم. در این روش همانند چهار رنگ اصلی از اصل تضاد آب و چربی در چاپ افست تبعیت می کنیم، یعنی محلول رطوبت دهی دستگاه افست مانند چهار رنگ اصلی وظیفه رطوبت دهی خود را انجام می دهد. در ورنی نوع سرد، با این روش تنها به محصول چاپی یک پوشش داده می شود و هیچ گونه درخشندگی با جلا به محصول چاپی داده نمیشود و تنها موجب تثبیت رنگ آن می شود که معمولا با چاپ افست این کار انجام میشود و به دو روش صورت می گیرد. در این روش کل سطح چاپی به ورنی آغشته می شود. بدین ترتیب هر پلیتی که دارای تنپلات کامل باشد می تواند انتقال ورنی را انجام بدهد. بنابراین نیازی به رطوبت دهی نیست و میتوان در این مرحله آب دستگاه های چاپ را حذف کرد و به همین خاطر به روش (بدون آب) معروف است.

انتقال ورنی با روش چاپی برجسته (لترپرس)

در این شیوه به علت نوع تکنولوژی به کار رفته شده در انتقال مواد انتقال دهنده به سطح چاپی می توان میزان بیشتری نسبت به روش بدون آب، ورنی به سطح بسته بندی انتقال داد.

فویل کوبی

در فویل کوبی های طلایی و نقره ای، لایه رنگی که از جنس آلومینیوم است، تحت حرارت و فشار، بر روی کاغذ استمپ میشود. فرآیند فویل کوبی، فرآیند پیچیده ای نیست و بسیار شبیه به ورنی زنی موضعی است. در طراحی هایی که قرار است فویل کوبی شوند، تصاویر باید از نوع وکتور و متون دارای خطوط بیرونی باشند.

ترموگرافی

ظاهر کار در ترموگرافی تقریبا شبیه به حکاکی است ولی فرآیندهای آنها با هم متفاوت است. در فرآیند ترموگرافی، به مركب قسمتی که قرار است جلوه ترموگراف داشته باشد، مقداری پودر رنگی اضافه می کنند. سپس قالب چاپی آغشته به مرکب را حرارت داده و به کاغذ می زنند. ترکیب مركب و پودر رنگ توسط حرارت به کاغذ منتقل می شود و پس از خشک شدن توسط اشعه ای آر، سطح کار برجسته شده و اصطلاحا پف می کند.

دایکات

از جلوه های دای کات، برای اولین بار در قرن نوزدهم و در برش چرم برای تولید کفش استفاده شد. برای ایجاد جلوه هایی که امروزه با استفاده از دای کات ایجاد می شوند، از قالب برای برش و ایجاد شکل های مختلف بر روی کاغذ استفاده می شود. از قالب برش در فرآیندهای مختلف مثل استمپینگ، امباسینگو دی امباسینگ نیز استفاده می شود. دای کات ها معمولا با فرآیند چاپ در یک خط تولید انجام می شوند. دو نوع دای کات متفاوت وجود دارد؛ دایکات روتاری و دای کات تخت. مهمترین تفاوت آنها در این است که در نوع تخت، سرعت کار کمتر از نوع روتاری است ولی تجهیزات آن ارزانتر است.

لترپرس

قدیمی ترین فرآیند در صنعت چاپ لترپرس است. در این روش، قالب برجسته مرکب زده میشود و به سطح کاغذ فشار داده میشود. با این کار، تصویر به صورت برعکس بر روی کاغذ چاپ میشود. در لترپرس معمولا از قالب های فلزی استفاده می شود، ولی قالب های چوبی و سنگی هم رواج دارند. از جلوه های لترپرس در کارت های عروسی و بیزینس کارت ها بیشترین استفاده می شود.

یووی موضعی برجسته

یووی موضعی برجسته نوع دیگری از پوشش است که با کلیشه مجزا بر روی سطح چاپ شده قرار می گیرد و برخی از نقاط چاپ را مشخص و برجسته تر می کند. این لایه برجسته باعث میشود که حالت سایه روشن و براق بر روی سطح دیده شود. این کار به چاپ جذابیت خاصی می دهد. برای مثال می توان قسمت هایی از چاپ از برند تجاری محصولات، لوگوی شرکت، عکس، نام شرکت و مدیریت را از سایر قسمت ها برجسته تر کرد. این کار تاثیر تبلیغات را دو چندان می کند. در روش یووی موضعی، کاغذ از زیر توری سیلک اسکرین که محتوی مواد یووی است، رد میشود و با توجه به فیلم لیتوگرافی، محل های خاصی که باید بر روی آن UV قرار می گیرد، شابلون گذاشته می شود که بعد از کشیدن یکبار و رفتن زیر خشک کن،uv بر روی محل مورد نظر کشیده میشود. دستگاه یووی موضعی ساکورایی که به صورت کاملا اتوماتیک کار می کند و برای UV شنی، UV موضعی معمولی و UV برجسته مورد استفاده قرار می گیرد.

سیلک اسکرین

در چاپ سیلک اسکرین از یک توری ابریشمی و ورق استنسیل برای چاپ استفاده می شود. به این ترتیب که ورق استنسیل را بر روی سطح پارچه گذاشته، مرکب را بر روی آن می گذارند و با ابزاری به نام تیغه اسکویی جی آن را بر روی سطح می گسترانند. مرکب از قسمتهایی از توری که نفوذپذیر است بر روی پارچه منتقل میشود و قسمت های نفوذناپذیر توری، مرکب را منتقل نمی کند. به این ترتیب نقش موردنظر بر روی پارچه ظاهر می شود. از این روش برای چاپ روی پارچه، چاپ روی ساک دستی پارچه ای و چوب، کاغذ، فلز و دی وی دی استفاده می شود.

سلفون

سلفون پوششی است که موجب استقامت بسته بندی می شود و از آن در برابر صدمه های احتمالی محافظت می کند. علاوه بر اینها از پوشش های موضعی سلفونی برای ایجاد جلوه های بصری زیبا استفاده میشود. این جلوه ها در انواع متفاوتی عرضه می شوند مانند: سلفون مات، سلفون براق، سلفون مخملی و سلفون طرح دار که برروی محصول چاپی، با توجه به نیاز آن محصول انجام می شود و یکی از رایج ترین شیوه ها به منظور پوشش روی سطح چاپی است که توسط دستگاه های مخصوص سلفون کشی لایه نازکی از پلاستیک روی سطح کار چسبانده می شود. شیوه کار آن به این شکل است که سلفون های رول به کمک چسب روی سطح جعبه چسبانده می شود، به دو شکل ماشینی: اتوماتیک، نیمه اتوماتیک و در دو نوع: حرارتی و ساده هستند. در نوع حرارتی به سبب بهره گیری از حرارت سلفون به شکل مقبول تری بر روی محصول چاپی قرار می گیرد.

مرکب های امنیتی

از مرکب های امنیتی، برای چاپ پترن های پیچیده در اسناد و مدارک مهم استفاده می شود. مرکب های فلورسنت نامرئی ای آر، یکی از معروف ترین این مرکب هاست. این مرکب هنگام مشاهده در زیر نور معمولی نامرئی، ولی در زیر نورهای ای آر فعال و زیر نور یووی قابل مشاهده می شوند. از مرکب های «بلک ای آر» نیز در چاپ بارکد استفاده میشود که فقط توسط بارکد اسکنرها ردیابی می شوند. «مرکب های نامرئی لیزری» نوع دیگری از مرکب های امنیتی هستند که هنگام چاپ هیچ اثر قابل مشاهده ای ندارند. ولی هنگامی که زیر نور لیزر قرار می گیرند، کد یا تصویر چاپ شده بر روی کاغذ مشاهده میشود. از مرکب های امنیتی برای جلوگیری از جعل اسناد استفاده می شود.

طلاکوب چیست؟

آنچه که طلاکوب می‌نامند در واقع نوعی چاپ داغی است که به شیوه لترپرس انجام می‌شود. طلاکوب امروزه به رنگ‌های مختلف از جمله طلایی، نقره‌ای، آبی، قرمز و… در بازار موجود است. گاهی به وسیله این سیستم ضرب خالی زده می‌شود که تنها در جنس مورد نظر فرورفتگی یا برجستگی ایجاد می‌شود.
به دو صورت دستی و ماشینی انجام می‌شود.
در نوع دستی برای کارهای با تعداد کم بکار می‌رود. اول حروفچینی می‌کنند و حروف رو کنار هم قرار می‌دهند تا کلمه مورد نظر ساخته بشود. بعد یک لایه نازک از ورق مخصوص طلاکوب را روی جلدی که می‌خواهند طلاکوب بشود قرار می‌دهند و با پایین آوردن اهرم دستگاه طلاکوب و فشار بر روی کاغذ طلایی و جلد جای آن حروف بوسیله ورقه نازک روی جلد ایجاد می‌شود.

قبل از هر چیزی باید در نظر داشت که اصطلاح طلاکوب به این خاطر به فویل استمپ تلقی می‌شود که در گذشته از ورق طلا برای این منظور استفاده می‌شده است ولی امروزه از انواع فویل‌های متالایز یا پیگمنتی در این تکنیک استفاده می‌شود که می‌توانند رنگ‌ها (طلایی، نقره‌ای، مسی، قرمز، آبی و هر رنگ دیگری) و جلوه‌های (صدفی، رنگین کمانی، بافت چوب یا چرم و…) متفاوتی داشته باشند.
انتخاب هر کدام از سیستم‌ها بستگی به نیاز مشتری دارد. و باید با توجه به اولویت‌های مورد نظر، ساختار و نحوه الصاق آن را انتخاب کرد. این اولویت‌بندی می‌تواند بین کیفیت، سرعت، صرفه اقتصادی و عوامل این چنینی صورت گیرد.

سیستم روتاری (Rotary) یا تخت (Flat bed)

امروزه طلاکوب چندرنگ به صورت in-line در ماشین‌های ترکیبی بسیار رایج شده است. که به صورت چند سیستم Flat bed کوچک و یا با سیستم روتاری در ماشین قرار بگیرد.
برای تیراژهای بالا از سیستم روتاری استفاده می‌شود ولی کیفیت نورد آن به خوبی سیستم تخت (flat bed) نمی‌باشد. دیگر مزیت سیستم تخت، هزینه‌های کلی آن است که بسیار به صرفه است و دارای سیستم و ساختار ساده‌ای است که می‌تواند برای چاپ‌ها On-Demand مورد استفاده قرار بگیرد.
سرعت ماشین‌های روتاری ۳۵-۴۵ متر بر دقیقه است و سیستم‌های تخت ۱۲۰ متر بر دقیقه است. این اختلاف به علت زمان توقفی (Dwell Time) است که در ماشین‌های روتاری وجود دارد که عملیات الصاق به طور کامل صورت گیرد.

طلاکوب سرد

از آن نمی‌توان روی سطوح بدون پوشش (Coat) استفاده کرد چرا که چسب فویل توسط بستر مورد نظر جذب می‌شود. برای حل این مشکل می‌توان یک لایه پوشش اولیه (primer) روی آن سطح پوشش (coat) کرد ولی باز هم با این حال فقط برای برخی مصارف کاربرد دارد.
از مهم‌ترین مزایای این سیستم، اقتصادی بودن آن است. به طوری که تا ۵۰% نسبت به طلاکوب گرم کار هزینه را کاهش می‌دهد. ولی از طرفی برای طرح‌های عالی و کیفیت بسیار خوب مناسب نیست.

طلاکوب گرم

از لحاظ بصری به شدت جذاب‌تر است و جلب مشتری بیشتری را به دنبال دارد. به همین منظور برای بسته‌بندی محصولات لوکس در رقابت طراحی بسته‌بندی، از آن استفاده می‌شود. این نوع طلاکوب می‌تواند برای طراحی‌های خاص و لبه‌های شارپ و دقیق و با کیفیت مناسب است.
استفاده از طلاکوب گرم در بازار رقابت بسیار رایج‌تر است. البته گزینه‌ی ارزان‌تر دیگری نیز می‌تواند جایگزین طلاکوب‌ها باشد و آن استفاده از مرکب نقره‌ای در تکنیک چاپی گراوور است که می‌تواند حجم زیادی مرکب نقره‌ای را روی سطح کار بنشاند. اما باید در نظر داشت که به هیچ وجه سطح صیقلی و آیینه‌ای فویل‌‌های طلاکوب را ندارد و فقط برای تیراژ های بسیار بالا مقرون به صرفه است. هم چنین هزینه چاپ گراوور و سیلندر سازی آن بسیار زیاد و بالا می باشد.

این اصطلاح برای حفظ فویل و کاهش میزان باطله آن به کار می رود که در تولید انبوه و میزان مصرف مواد اولیه امری بسیار مهم و حایز اهمیت است.
سیستم‌های روتاری دارای ابزارهایی برای Foil Saving هستندکه هنگام بروز مشکل، تغذیه فویل را متوقف می‌کند. این استفاده بهینه از فویل می تواند تا ۸۰% فویل را ذخیره کند. ولی سیستم‌های طلاکوب تخت و طلاکوب سرد به علت استفاده از واحد UV Curing نمی‌توانند فویل را متوقف کنند.